Yme Kuiper en Sjoerd Cuperus, Dekema State Jelsum. Biografie van een landgoed (Uitgeverij Noordboek, 2020). ISBN 978-90-5615-601-5

De rijke geschiedenis van het slot Dekema State, dat in het oude Friese terpdorp Jelsum staat, gaat terug tot de late middeleeuwen. Geruime tijd bestaat er een band tussen de state en het Stadhouderlijk Hof in Leeuwarden. In het begin van de negentiende eeuw krijgt het huis de functie van buitenplaats. Vervolgens revitaliseren twee generaties van opvolgende landheren het complex weer tot landgoed. In deze ‘geschiedenis van de lange duur’ weerspiegelt zich de voor Friesland kenmerkende band tussen voornaam buitenleven en grootgrondbezit. Al meer dan honderd jaar ontneemt een hoge muur het zicht vanuit het dorp op tuin en huis. In dit boek kijken de auteurs op verschillende manieren achter die muur: ze brengen de geportretteerden tot leven, verhalen de band tussen state en dorp en belichten de waarde van dit bijzondere landgoed als Fries historisch erfgoed.

Greddy Huisman - Zie hier mijn karakter. Dagboek van Margaretha Isabella van Ittersum (1783-1809) (Philip Elchers, Groningen 2019). ISBN 978-90-5048-202-8

Uitvoerig vertelt Belle van Ittersum over de onrustige jaren van de Bataafse revolutie in Friesland zodat wij, door de ogen van een kind, kunnen kijken naar de ondergang van haar eens zo machtige prinsgezinde familie.

Haar verhaal vergroot ook ons algemeen inzicht in het leven van adellijke meisjes en jonge vrouwen in de jaren rond 1800. We leren over opgroeien, opvoeding, inwijding in het sociale leven van de hogere standen, hun standsbesef, huwelijksopvattingen, religieuze gevoelsleven en allerlei praktische kanten van het leven in stadshuizen en op buitenplaatsen.

Maar bovenal leren wij Belle kennen die al schrijvend een verbluffend eerlijk beeld geeft van haar karakter. Haar dagboek is vergelijkbaar met dat van een tijdgenoot, de jonge Otto van Eck (1780-1798) uit een patriottisch milieu, dat in 1998 is gepubliceerd. Belle’s Franstalige dagboek is in 1995 uitgegeven maar geniet nauwelijks bekendheid. Greddy Huisman: ‘Net als Otto verdient die lieve, lastige, slimme, melancholieke en bij tijden wanhopige Belle een belangstellend lezerspubliek.’

Joke Draaijer - Landgoed als leerschool. Biografie van Philip Dirk baron van Pallandt van Eerde (1889-1979) (Verloren, Hilversum 2019). ISBN 978-90-8704-800-6

Philip Dirk baron van Pallandt groeide op in Den Haag en op het familielandgoed Duinrell. Als jonge man genoot hij alle voorrechten van zijn stand. Na het stoppen van het huisonderwijs wist hij niet goed welke kant hij uit moest. Toen hij in 1913 onverwacht kasteel en landgoed Eerde bij Ommen erfde, kreeg zijn belangstelling voor de natuur een nieuwe dimensie. Ook op spiritueel vlak ontwikkelde hij zich. Hij kwam in contact met Krishnamurti en schonk zijn landgoed in 1924 aan een stichting die de ‘wereldbroederschap der mensheid’ wilde dienen. Zeven jaar later kreeg hij het terug. Na de Tweede Wereldoorlog, waarin hij enkele maanden gevangen zat in Buchenwald, zette hij zich vooral in als bestuurder van de scouting en natuurbeschermingsorganisaties. In deze mooie biografie, gebaseerd op diepgaand bronnenonderzoek en egodocumenten, gaat Joke Draaijer op zoek naar de wortels van het idealisme van Van Pallandt.

Conrad Gietman e.a. - Huis en Habitus. Over kastelen, buitenplaatsen en notabele levensvormen (Verloren, Hilversum 2017). ISBN 978-90-8704-666-8

Opstellen voor prof.dr. Yme Kuiper, aangboden bij zijn afscheid als bijzonder hoogleraar Historische Buitenplaatsen en Landgoederen aan de Rijksuniversiteit Groningen.

De vooroorlogse wereld van de buitenplaats, bevolkt door edelen, patriciërs en andere notabelen met hun dienaren, gouvernantes, pachters, paarden en jachthonden, bestaat niet meer. Zij leeft echter voort in de herinnering en de verbeelding én in studies die inzicht bieden in haar materiële vormen, mentaliteiten, machtsrelaties en ambiguïteiten. Huis en habitus benadert de Nederlandse buitenplaatscultuur van weleer vanuit een breed, cultuurhistorisch perspectief, waarbij ook de Europese vergelijking een plek heeft. Het resultaat is een boek vol nieuwe, verrassende benaderingen, onderzoeksthema’s en inzichten. Meer dan dertig specialisten geven een rijk beeld van het buitenleven van heren en dames, omringd door familieportretten, kunst en huispersoneel in livrei – en daarnaast van de vaak verwaarloosde schaduwzijden van dit schijnbaar arcadische bestaan: sociale ongelijkheid, financiële zorgen en de altijd op de loer liggende vernietiging van vaak eeuwenoud erfgoed.